کاوش موضوع برجام

برنامه جامع اقدام مشترک (به انگلیسی: Joint Comprehensive Plan of Action) یا در ایران به اختصار برجام و در غرب، توافق هسته‌‌ای ایران یا توافق ایران نیز نامیده می‌شود، برنامه‌‌ای بود که در راستای توافق بر سر برنامه هسته‌ای ایران و به دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان در سه‌شنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ انجام شد. مذاکرات رسمی برای طرح برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) درباره برنامه اتمی ایران با پذیرفتن توافق موقت ژنو بر روی برنامه هسته‌ای ایران در نوامبر ۲۰۱۳ آغاز شد و به مدت ۲۰ ماه کشورها درگیر مذاکره بودند و در آوریل ۲۰۱۵ تفاهم هسته‌ای لوزان شکل گرفت. بر اساس این توافق، ایران متعهد شد تا ذخایر اورانیوم غنی‌شده متوسط خودش را پاکسازی و ذخیره‌ سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع کند و حداقل به مدت ۱۵ سال تعداد سانتریفیوژها را به حدود دو سوم، کاهش دهد. ایران با عدم غنی‌سازی اورانیوم بیش از ۳٫۶۷ و نساختن تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم جدید یا رآکتور آب‌سنگین جدید موافقت کرد. همچنین فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم به مدت ۱۰ سال به یک ساختمان که از سانتریفیوژهای نسل اول استفاده می‌کند محدود می‌شد. دیگر تأسیسات نیز طبق پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای اجتناب از خطر تکثیر سلاح‌های اتمی تبدیل می‌شدند. برای نظارت و تأیید اجرای توافق‌نامه توسط ایران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی(IAEA) باید به تمام تأسیسات اتمی ایران دسترسی منظم می‌داشت. در نتیجه این توافقنامه که تاییدیه پایدار متعهدین آن را به همراه داشت، ایران از تحریم‌های شورای امنیت ملل متحد، اتحادیه اروپا و تحریم‌های ثانویه ایالات متحده علیه ایران بیرون می‌آمد. این دور از مذاکرات برنامه هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ از ظهر روز شنبه ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵، در هتل کوبورگ در شهر وین اتریش با حضور جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران و هیئت‌های کارشناسی دو طرف آغاز شد. ضرب‌الاجل تعیین شده زمان این مذاکرات، روز سی‌ام ژوئن بود که سه بار به ترتیب تا سوم، دهم و سیزدهم ژوئیه تمدید شد. در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحدهٔ آمریکا رسماً از برجام خارج و بازگشت تحریم‌ها به صورت گذشته را اعلام کرد. در پی خروج آمریکا از برجام، سه کشور اروپایی عضو برجام به جای محکوم کردن این دولت برای نقض معاهده بین‌المللی، آن را بی‌تأثیر خوانده و از این اقدام ابراز تاسف کردند. در شب ۱۵ دی ۱۳۹۸، دولت حسن روحانی نیز پس از چهار مرحله کاهش تعهدات خود، طی بیانیه‌ای گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات ایران در برجام را اعلام کرد. مطابق این بیانیه، جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست. از آن زمان غنی‌سازی در ایران به شدت افزایش پیدا کرد و بنابر گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تا ۱۵ می ۲۰۲۲ (۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۱) ذخایر اورانیوم غنی شده ایران که بر اساس برجام محدود به ۲۰۲ کیلوگرم بود، به سه هزار و ۸۰۹ کیلوگرم و میزان ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی ایران نیز با ۹/۹ کیلوگرم افزایش به ۴۳/۱ کیلوگرم رسید. آمریکا در سپتامبر ۲۰۲۰ تلاش کرد با فعالسازی مکانیسم ماشه تقریباً تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را برگرداند، که با مخالفت اکثریت اعضای شورای امنیت موفق به انجام این کار نشد. با رسیدن جو بایدن به ریاست جمهوری آمریکا در ژانویه ۲۰۲۱، اعضای ۱+۵ و ایران مذاکراتی را برای پیوستن مجدد آمریکا به برجام شروع کرده‌اند که بی‌نتیجه بود. در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۳ مطابق با هشتمین سال پس از پذیرش برجام، محدودیت‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران به‌طور خودکار لغو شدند. با این حال آمریکا و اتحادیه اروپا به دلیل آنچه تخطی ایران از الزامات برجام می‌خواندند همان محدودیت‌ها را در حوزه ملی علیه ایران اعمال کردند. با این حال اتحادیه اروپا مایل به استفاده از مکانیسم ماشه علیه ایران نشد. در ۲۷ تیر ۱۴۰۴، فرانسه، بریتانیا و آلمان به مقامات جمهوری اسلامی هشدار دادند که اگر مذاکرات پیشرفت نکند، مکانیسم ماشه آخر تابستان فعال می‌شود. در ۶ مهر ۱۴۰۴، مکانیسم ماشه تحریم‌ها علیه ایران فعال و تحریم های سازمان ملل متحد علیه ایران دوباره اعمال شد و رسماً برجام پایان یافت.... بیشتر در ویکی پدیا